ԱՆԻ ՉԷԼԷՊԵԱՆ
Տանտիրուհին կարողացած էր երկար ժամ կառչած մնալ վերնատան վրայ հակած աստիճանին, հրամաններ արձակելով գործաւորին, որ կռնակը ծռած, քրտինքը երեսը ծածկած, կ’աշխատէր վերնատան ապրանքները մէկ-մէկ դուրս հանել:
Տանտիրուհին եկած էր իր գիւղի տունը, ուր իրենք ապրած էին Լիբանանի պատերազմի երկար տարիներուն, երբ քաղաքի բնակարանը վտանգաւոր դարձած էր՝ ռումբերու եւ նշանառուներու թիրախ ըլլալով: Ան քառորդ դար մըն էր որ չէր այցելած գիւղի տունը: Իրենք ներկայիս քաղաք կ’ապրէին: Ինք կը սիրէր քաղաքը: Քաղաքը վերականգնած էր, թէեւ կեանքը փոխուած, մարդիկն ալ՝ նմանապէս: Կեանքը արագ թափ ունէր քաղաքին մէջ, որ ինք կը սիրէր: Ինք գործի ասպարէզ մտած էր, օրերը յաջորդած էին օրերու, տարիները անցած ու գացած էին: Ներկայիս հիւանդ էր, ամուսնին ալ առողջութիւնը լաւ չէր: Քանի անգամ սրտի տագնապ անցուցած էր: Լէյլա չէր ուզեր իր ճակատագիրը փորձութեան ենթարկել, բայց կ’ուզէր վայրկեան մը առաջ գիւղի տունը պարպել, ժառանգը բաժնել եւ երբ յաւիտենական կեանքը զինք կ’անչէր, կ’ուզէր թեթեւցած, անցեալով չբեռնաւորուած յանձնուիլ Աստուծոյ կամքին:
Մինչ վերնատունը կը պարպուէր, գետնի կոյտը կը մեծնար: Աշխատաւորը սկսաւ ապրանքները շարել միջանցքին, ապա՝ միւս սենեակին ու վերջապէս դուրսի բակին մէջ: Մէկ առ մէկ դուրս եկան ծանր ճամբրուկներ, կապոցներ, տուփեր, տոպրակներ, գորգեր, ափսէներ, ելեկտրական գործիքներ, մէկ խօսքով՝ տնային ամէն պիտոյք: Մէկ խօսքով՝ կեանք մը լեցուն: Լէյլան ունէր երկու զաւակներ, որոնք օտար երկիր կ’ապրէին, որոնք պիտի չվերադառնային հին երկիրը: Այս ապրանքները որո՞ւ պիտի մնային: Անիմաստ էր զանոնք վերնատուն պահելը:
Լէյլան հայեացքը դարձուց դէզին վրայ: Հոս կար իր հարսանեկան հագուստը: Հարսանեկան իր հագուստը լիբանանցի իշխանուհիներու զգեստի տիպին վրայ կարուած էր: Լէյլա յիշեց այդ օրը, երբ իր մօր հետ գացած էր Պէյրութի կեդրոնը գտնուող Souk el Jamil կոչուած շուկան եւ երկար փնտռտուքէ ետք զատած կտորը: Ուզած էր տարբեր ըլլալ միւս բոլոր հարսերէն. հարսնիքի հագուստը ոչ ճերմակ, այլ՝ փղոսկրի գոյն, ոչ թէ փափուկ մետաքս, այլ շքեղ ու կարծր թաֆթա կտաւ էր, իսկ քօղի համար՝ ամենանուրբ ասեղնագործուած շղարշի կտորը: Յետոյ մօր հետ գնումներու տոպրակները շալկած մտած էին Մատամ Ալինի կարուձեւի աշխատատեղին. Մատամ Ալինի հետ երկար զրուցելէ, համաձայնելէ ու մարմնի չափերն ալ առնելէ ետք՝ գոհ դուրս եկած էին: Այդ օրերուն, Պէյրութի ազնիւ դասակարգի բոլոր հարսնցուները այդ դերձակուհիին աշխատատեղին կը յաճախէին: Այդ տարիներուն, Պէյրութ կը ճանչցուէր որպէս ճաշակի եւ նորաձեւութեան մայրաքաղաք: Լէյլան բախտաւոր աղջիկ մը եղած էր: Ծնողքը ոչինչ խնայած էր իշխանուհիի արժանի հարսնիք մը պատրաստելու համար: Ափսոս որ շատ չանցած թէ այդ շուկան, թէ ալ քաղաքը պիտի քանդուէին ու մոխիր դառնային…:
Ահա տախտակեայ շարժաձին, որու վրայ իր աղջնակը օր մը մասնաւոր հաճոյքով հեծած էր եւ նկարուած հօրը հետ. այդ նկարը շատ կը սիրէր Լէյլան. այդ նկարը իր անկողնին մօտ դրուած էր եւ փափուկ զգացումներով կը ժպտէր այդ նկարին ամէն գիշեր քունի անցնելէ առաջ: Դեղնորակ, կապոյտ աչքերով, կլորիկ դէմքով, հօրը թանկագին աղջնակը: Հայրը հայ էր, «արման քատիմ» կ’ըսէին իրենց, այսինքն հին հայ: Հայախօս չէր Լէյլայի հայ ամուսինը, սակայն զարմանալիօրէն հաստատ էր իր հայկական ինքնութեան մէջ: Ան կապուած էր իր հայ կաթողիկէ եկեղեցիին եւ սրբազան հօրը: Իր բարեկամներուն մեծամասնութիւնը կը պատկանէր հայ կաթողիկէ համայնքին: Ազնիւ նկարագրով, հանդարտ ու մեղմ խօսակցութեամբ, վարպետ վաճառական մըն էր Ժոզէֆը: Ան երկար տարիներ ունեցած էր գրախանութ մը Պէյրութի օդակայանին մէջ: Կը ծախէին նոր լոյս տեսած գիրքեր՝ արաբերէն, անգլերէն, ֆրանսերէն, ինչպէս նաեւ օրաթերթեր եւ ամսագիրեր բազմաթիւ լեզուներով: Ժոզէֆ տարին անգամ մը կը ճամբորդէր Ֆրանքֆուրթ՝ այցելելու գիրքերու տարեկան մեծագոյն ցուցահանդէսը՝ գիրքեր ապսպրելու իր խանութին համար: Պէյրութի օդակայանը շատ աշխոյժ էր եւ կ’ընդունէր համաշխարհային քաղաքացիներ. պէտք էր գոհացնէր անոնց ճաշակը եւ ակնկալութիւնները:
Ահա հին, սեւցած, պղնձեայ խարկոցն ու սրճաղացը, որոնց մէջ Լէյլայի մեծ մայրը սուրճ կը խարկէր եւ ապա կ’աղար. ինք երբեմն մեծ մօր ձեռքէն կ’առնէր սրճաղացը եւ կոթը բռնելով կլոր-կլոր կը դարձնէր ու կը դարձնէր: Հաճելի էր լսել սրճաղացին կշռոյթով ճղճղոցը, հանդարտեցուցիչ ազդեցութիւն մը ունէր ան, եւ այդ ճղճղոցին շուրջ տեղի կ’ունենային ընտանեկան ջերմ խօսակցութիւններ՝ ասկէ ու անկէ: Ահա Ճամբրուկը, որ լեցուն էր տան ճերմակեղէններով։ Լէյլա բացաւ ճամբրուկը. լաւագոյն որակի բամպակեայ սաւաններ եւ անկողինի ծածկոցներ, որոնք դիմացած էին երկար տարիներու չարաչար գործածման: Անոնք կոկիկ ծալուած դրուած էին ճամբրուկին մէջ ու տակաւին պահած էին իրենց թարմութիւնը՝ կարծես երէկ լուացուած ըլլային: Կային նաեւ ձեռագործ վարագոյրները, որ մայրը իր օժիտին համար աշխատած էր մեծ համբերութեամբ եւ բծախնդիր աշխատանքով: Այս ամէնուն մէջ գտնուեցաւ նաեւ մուշտակէ օձիք մը, որ ձմեռուայ վերարկուի մը մաս կազմած էր: Վերարկուն յատուկ կարուած էր տղայ զաւակ մը ունենալէ ետք: Այս վերարկուն լաւ օրեր տեսած էր: Այդ օրերուն շատ առիթներ կը ներկայանային այդ գեղեցիկ վերարկուն հագնելու: Այցելութիւններ, ելոյթներ, հանդէսներ, հարսնիք, կնունք․ այս բոլորը առիթ կը ստեղծէին որ մարդ ու կին հագուած-շքուած դուրս ելլէին: Կոկիկ եւ նորոյթ հագուիլը պարտադրուած էր քաղաքի ընկերութեան կողմէ: Վերարկուն ժամանակի ընթացքին իր վրայ նեղցած էր, ու ղրկուած եկեղեցի, ուր մայրապետները գործածուած հագուստներ կարիքաւորներուն կը բաժնէին: Բայց Լէյլա պահած էր մուշտակէ օձիքը, որ իր ամուսնին կողմէ նուէր էր: Այդ տարիներուն Լիբանան կ’ապրէր իր ոսկեայ օրերը: Մարդիկ կ’ապրէին La Dolce Vita, այդպէս կոչուած՝ «քաղցր կեանքը»: Այդ օրերուն գիշերները կանուխ կու գային ու կ’երկարէին… մինչեւ արեւածագ: Գիշերները անուշ էին այդ օրերուն, հմայքով լի: Մարդիկ կը սիրէին դուրս ելլել եւ գիշերները անցընել կերուխումով բարեկամներու հետ, յաճախել ճաշարան՝ ինչպէս Yildizlarը, սրճարան կամ գինետուն: Պէյրութ այդ օրերուն համբաւաւոր էր գիշերային կեանքի Boite de Nuit ըսուած որջերով: Այս գիշերային հաստատութիւնները կը կրէին իրենց արուեստի համեմատ անուններ․ Kit Kat, Cave du Roy, Chat Noir, Music Hall, ուր ճաշակը, երաժշտական եւ թատերական ներկայացումները, ինչպէս նաեւ հանդիսատեսները համաշխարհային կ’ըլլային: Այո, խելագար ու սանձարձակ կեանք մը կ’ապրէին պէյրութցիները. անոնք տեղեակ չէին, թէ անկիւնադարձին վրայ ինչ անակնկալ զիրենք պիտի դիմաւորէր. թէ իրենք այդ օրերուն կը պարէին իրենց վերջին վալսը, թէ մահուան հրեշտակը արդէն սուրը ձեռքին իրենց կը սպասէր, եւ թէ ամէն ինչ վերջ պիտի գտնէր ու այդ բոլոր վայրերը մոխիրի պիտի վերածուէին…:
․․․Այս որքա՞ն մետաղեայ ափսէներ ունեցած էր: Երկվեցեակ մը ունէր, տարբեր չափերով: Մինչեւ հիմա անոնք պահած էին իրենց փայլքը, կարծես երէկ լուացուած ու փայլեցուած ըլլային: Դարձեալ հիացաւ անոնց որակին, որ դիմացած էր տարիներու անխնայ գործածութեան: Անոնց մէջ շաղած էր պլղուրով քէօֆթէ, շաղած էր զատկուայ մաամուլ, եփած զաւակներուն սիրած նամմուրան,նաեւ համեմած ու պատրաստած ամէն Կիրակիի քեպապի միսը: Այն օրերուն ընտանիքը բազմանդամ էր, եւ սովորութիւն ունէին Կիրակիները ազգականներով եւ բարեկամներով ճաշել տան երկար ճաշասեղանին շուրջ: Այն օրերուն զաւակները տակաւին չէին հեռացած ու ցրուած հոս ու հոն, տարեցները տակաւին չէին մահացած. երեք սերունդ միասին նստած կ’ըլլային: Ճաշասեղանը լեցուած կ’ըլլար տեսակաւոր ճաշերով: Կիները հաճոյքով կը պատրաստէին այդ ուտելիքները եւ բոլորը գոհունակութեամբ կը ճաշակէին զանոնք, ընտանեկան ջերմ խօսակցութեան, խնդուքի եւ օղիի մտերմիկ ընկերակցութեամբ:
Փոքր տուփ մը աչքին զարկաւ: Թուղթեր կային. վաւերաթուղթեր, նամակի բաց պահարաններ, կարգ մը հին նկարներ: Ձեռքը երկնցուց եւ վերցուց հին նկար մը: Գեղադէմ երիտասարդ մը, երեսը քիչ մը կողմնակի դարձուցած, կը նայէր իրեն: Ազնիւ դէմք մըն էր, ամուսնին նման, շատ կը նմանէր ալ իրեն: Ան հագած էր Այնթուրայի Յիսուսեան վանականներու զգեստը: Ան կը կրէր իրենց ընտանիքին անունը: Ո՞վ էր այս երիտասարդը: Ոչ ոք գիտէր: Լէյլայի ամուսինին՝ Ժոզէֆի հայրը կանուխ մեռած էր․ ան քիչ բան գիտէր իր ընտանեկան պատմութեան մասին, բայց Ժոզէֆ կը խորհէր, որ այս անձը իր հօրեղբայրը ըլլալու էր: Այնթուրայի վանքի վանականները հայոց ցեղասպանութենէն ետք ընդունած էին բազմաթիւ հայ որբեր: Արդեօք ան այդ որբերէն մէ՞կը եղած էր կամ վանք ղրկուած էր երիտասարդ տարիքին եւ կրօնական կրթութիւն առած..: Բոլոր հարցուփորձերը՝ գտնելու համար այդ վանականին ինքնութիւնը՝ ապարդիւն մնացած էին:
Մնացած էր մեծ ջահը՝ վերնատան մէկ անկիւնը, պատին տակ դրուած: Ան կը բաղկանար բազմաթիւ փոքր, բիւրեղ ապակիներէ եւ լամբարներէ, որոնք երբ վառէին, հոյակապ կը լուսաւորէին հիւրասրահը: Ճշդօրէն՝ այս ջահը մայր եկեղեցիի մը կամ սրահի մը փառքը կրնար ըլլար: Նախ մտածեց ձգել զայն հոն, ուր որ արդէն մնացած էր քառորդ դար մը: Ապա միտքը փոխեց ու որոշեց իջեցնել: Երրորդ անձի մը օգնութիւնը պէտք եղաւ. շալկեցին ու վար իջեցուցին:
Երկար ժամեր անցած էին: Լէյլան յոգնութիւն կը զգար. այլեւս երիտասարդ կին մը չէր: Նաեւ՝ անողորմ հիւանդութիւնը մարմնէն ներս թափանցած էր: Ամէն շաբաթ բժշկական դարմանումի կ’երթար: Բայց վճռական պիտի պայքարէր հիւանդութեան դէմ եւ կեանքին մնացած օրերը պիտի դիմագրաւէր գլուխը վեր բռնած: Այսօր իր կեանքի գունագեղ օրերու շատ մը հաճելի պատկերները վերապրած էր: Կասկած չկար, որ լեցուն կեանք մը ապրած էր: Ափսոսանք չունէր:
Բեռցուցին ապրանքները ինքնաշարժին մէջ: Լէյլա վարիչին նուիրեց ապրանքներու մեծ կոյտ մը: Երեկոյեան, երբ տուն հասաւ, պատրաստեց ամուսինին ընթրիքը եւ ապա գործի լծուեցաւ հետը բերած ապրանքները իրենց յարմար տեղերը տեղաւորելու:
Իսկ ջա՞հը: Մի քանի օր ետք ջահը արդէն կախուած էր իր տան առաստաղէն, շքեղօրէն լուսաւորելով եւ կերպարանափոխելով հիւրասենեակը: Ջահը իր արժանի տեղը հասած էր:
Արտատպումի պարագային կը խնդրուի նախապէս կապ հաստատել Հայերէն Blog-ի վարչութեան հետ:
Հայերէն blog 